Mae Chaem Art & Culture

ที่ตั้ง : บ้านแม่วาก ต.แม่นาจร อ.แม่แจ่ม

พิธีเลี้ยงผีขุนน้ำบ้านแม่วาก ตำบลแม่นาจร เป็นหมู่บ้านที่รับน้ำ 2 สาย คือน้ำแม่วากและน้ำแม่มะลอ ทิศตะวันออกของหมู่บ้านคือ ดอยอินทนนท์ ซึ่งเป็นขุนน้ำทั้ง 2 สาย ในสมัยก่อนชาวบ้านจะนับถือผีดอยหลวง(ดอยอินทนนท์) ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ให้ความคุ้มครองคนในหมู่บ้านตลอดถึงให้ผลดีผลเสียในการทำนาถ้าไหว้สาดีก็ให้ผลดี ถ้าทำผิดจารีตที่เคยทำผีจะให้โทษ ดังนั้นจึงมีพิธีเลี้ยงผีดอยหลวง หรือผีขุนน้ำทุกปีไม่เคยขาด

สถานที่ทำพิธีคือที่หน้าผาสูงชาวบ้านเรียกว่า “หน้าถู้ม” มีต้นไม้ใหญ่ สิ่งของที่ต้องเตรียมคือไก่ 2 ตัว เหล้าขาว 1 ขวด ดอกไม้ธูปเทียน นำสิ่งของทั้งหมดไปที่ทำพิธีมีพ่อหมอทำพิธี เนื่องจากระยะทางที่ไปลำบากไกลบ้าน ชาวบ้านจึงเตรียมอาหารไปเลี้ยงกลางวันกันด้วย เลี้ยงด้วยไก่ 2 ปี เลี้ยงด้วยหมู 1 ปี สลับกันไป ปัจจุบันไม่เลี้ยงด้วยหมูแล้วเพราะยุ่งยากหลายอย่างเกี่ยวกับการนำหมูไป จึงขอเปลี่ยนเป็นไก่ทุกปี

วัตถุประสงค์หลักในการทำพิธีคือเพื่อขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล และขอให้ผีดอยหลวงช่วยดูแลข้าวกล้าในนาให้ด้วยเชื่อว่าผีดอยหลวงก็ทำนา พ่ออินสน ใจเตียม ผู้ให้ข้อมูลเล่าว่า ปัจจุบันคนรุ่นใหม่ทอดทิ้งพิธีกรรมดี ๆหลายอย่าง บางอย่างก็ลดขั้นตอนลงทำให้ดูไม่ขลังเหมือนสมัยก่อน การทำนา ทำไร่ ทำสวนก็อาศัยปุ๋ยและยาฆ่าแมลงล้วนแต่เป็นอันตรายต่อชีวิตและสิ้นเปลืองเงินทอง ไม่เชื่อในสิ่งที่บรรพบุรุษทำไว้ให้ ทุกคนมีแต่ความรีบเร่งในการประกอบอาชีพ ไม่มีความสงบสุขเหมือนเมื่อก่อน